Beroepshavo, vakhavo, technasia, versnelde mbo-opleidingen. Terwijl veel leerlingen zich op de havo stierlijk vervelen of ongemotiveerd ploeteren en uitvallen schieten de nieuwe alternatieve onderwijsvormen uit de grond. Minister Dijkgraaf drukt ouders op het hart om hun kroost niet per definitie naar theoretische routes te sturen en zich ook te verdiepen in de meer praktijkgerichte keuzes. De Beroepshavo pakt het weer anders aan, namelijk zo snel mogelijk goed voorbereid doorstromen van het vmbo naar het hbo. Tijd om Ferdy van Straalen, manager van de eerste Beroepshavo in Nederland, te vragen hoe dat in de praktijk uitpakt!
(Foto van: Leraar in het Gooi)
Innovatie geeft altijd gedoe en hobbels
Pascal: Jullie zijn in 2018 als eerste beroepshavo in Nederland gestart. Ik neem aan dat er wel wat regelgeving en hobbels in de weg zaten om zo’n nieuwe onderwijsvorm te kunnen uitvoeren? Ferdy: In innovatieve processen is leiderschap vaak niets meer dan het zetten van die ene (onbekende) stap richting een visie waarin je gelooft. De rest van het proces wordt “organisch” en daar beweeg je wendbaar in mee. De Beroepshavo is natuurlijk per definitie al een innovatie. In deze beweging naar voren tref je in het proces vrijwel alles aan dat niet meer past. Je doet tenslotte iets nieuws en mensen en systemen zijn daar niet op ingesteld. Wij wilden starten met een afwijkende mbo-4 opleiding die niet primair opleidt voor een beroep maar gericht is op een succesvolle en snelle vervolgstap naar het hbo. Wat helpt is dat de onderwijsinspectie nauw betrokken is geweest in het hele proces. In het begin werden we door de regionale scholen gezien als potentiële concurrent, inmiddels werken we goed samen met de decanen en worden we erkend als een alternatieve route voor de havo. Met Comenius College werken we zelfs nauw samen. Waar we heel trots op zijn; de beroepshavo heeft samen met het Lerend Netwerk een nieuwe manier van het verantwoorden van de diplomabeslissing uitgewerkt én in praktijk gebracht. Sinds dit schooljaar werken we met programmatisch toetsen wat perfect aansluit op onze visie op onderwijs en examinering.
De Beroepshavo, wat is het ook al weer?
De Beroepshavo is een opleiding die zich richt op doorstroom naar het hbo. De opleiding positioneert zich tussen een reguliere mbo-4 opleiding en de havo in. Deze route is geschikt voor ambitieuze studenten voor wie de havo te theoretisch of schools is en een mbo-opleiding te beroepsgericht of smal. In afstemming met Hogescholen ontwikkelt de student op de Beroepshavo precies die kennis, houding en vaardigheden die van belang zijn voor succesvol doorstuderen op het hbo door te werken aan praktische, betekenisvolle projecten. Er is veel aandacht voor de persoonlijke ontwikkeling van studenten, zij ervaren in verschillende professionele contexten wat bij hen past, en stellen daarbij steeds de vragen ‘wie ben ik, wat wil ik, wat kan ik, in relatie tot mezelf, tot anderen en tot de wereld’. Uitgangspunt is een opleidingsduur van 2 jaar, vergelijkbaar met de duur van havo na vmbo, maar afhankelijk van de ontwikkeling van de student kan dit verlengd worden tot 2.5 – 3 jaar. Uiteindelijk is het niet de docent waarvoor de student leert, maar zit je als student zelf aan het stuur. We stimuleren learner agency: actief vormgeven aan- en verantwoordelijkheid nemen voor je eigen leerproces. De student diplomeert met een mbo-4 diploma binnen een breed kwalificatiedossier. (NB op andere plekken in Nederland bestaat ook een zgn. ‘vakhavo’, dat is havo verrijkt met een percentage praktijk en is dus echt iets anders).
De onderwijsvisie van de Beroepshavo stelt de persoonlijke ontwikkeling van de student centraal. We werken vanuit een growth mindset, alles wat je leert doet ertoe en waarderen we. We willen de student zelf inzicht en vertrouwen geven in zijn ontwikkeling en leren deze bij te sturen en zelf richting te geven. Met gebruik van een ontwikkelkompas meten we de ontwikkeling van de student, zonder druk van het moeten halen van cijfers.
Welke leerlingen zijn welkom?
Pascal: Jullie richten je primair op leerlingen die vanaf vmbo-t instromen en havo leerlingen die na de onderbouw willen overstappen. Hoe ziet jullie intakeproces eruit, is iedereen geschikt voor de Beroepshavo, ‘lukt het altijd’? Ferdy: Wij hechten waarde aan de uitspraak “ik zie jou”. Vanaf het intakeproces tot diplomering en zelfs daarna, bij onze alumni. Het intakeproces bevat veel elementen die terugkomen in het onderwijs en de algemene aanpak op de Beroepshavo. Onder andere het presenteren, bewustzijn van talenten en uitdagingen, het durven stellen van vragen (nieuwsgierig zijn) en het ontvangen van feedback zijn zaken waar onze studenten dagelijks mee te maken hebben. Zo schrijven de leerlingen een motivatie en als die niet voldoet, dan leggen we uit hoe de leerling dit kan verbeteren, zo ervaart de leerling meteen hoe wij werken. Je vraag m.b.t. “of het niet lukt” is een heel interessante. De opleiding is zodanig geprogrammeerd dat de meeste studenten (80%) na 2 jaar diplomeren. Echter ontwikkelt iedereen zich op zijn/haar eigen tempo. Als blijkt dat de student -om wat voor reden ook- meer tijd nodig heeft voor zijn/haar ontwikkeling dan sluiten wij daarop aan. We werken met een ontwikkelkompas dat de voortgang van de student inzichtelijk maakt. De student zit aan het stuur. Dat wil zeggen, we leren hen verantwoordelijk te zijn voor de eigen ontwikkeling. Indien de student onvoldoende voortgang heeft (kunnen) laten zien binnen de eerste twee onderwijsperiodes, dan maakt de student gebruik van het volgende (1 feb) instroommoment.
Kijk vooral heel goed naar de leerling!
Pascal: Welke leerling zou je welk advies geven (mbo, havo, beroepshavo), is er ruimte voor elk type school in Nederland? Ferdy: Er zijn heel veel verschillende basisscholen (Dalton, Montessori etc) maar rond de leeftijd van 15, 16 jaar waarin een kind enorm kan veranderen, zijn er ineens nog heel weinig keuzes qua scholen. Kenmerkend aan onze doelgroep is dat zij zelf de ambitie heeft om naar het hbo te gaan, de manier van leren op een reguliere havo niet aansluit en ze nog niet precies weten wie ze zijn en wat ze eigenlijk ‘willen worden’. Ouders en decanen moeten dus goed naar de jongere kijken, vind deze persoon het leren van de havo-vakken en de manier van werken leuk, past de organisatie van de school bij de fase van ontwikkeling van de jongere. Als de jongere gemotiveerd is voor een bepaald vakgebied dan is een van de 350 mbo-opleidingen een goede keuze, en die bieden ook bijna allemaal versnelde routes van 2 jaar. De Beroepshavo zit daar precies tussenin.
Ambitieus programma, mbo-4 in twee jaar en dan ook nog havo-certificaten halen?
Ook hier weer draait het om de keuze en motivatie van de student. We bieden het keuzedeel ‘voorbereiding havo certificaat economie óf -Wiskunde A’. Een intensief keuzedeel, onderdeel van het diplomaresultaat, waarbij de student optimaal voorbereid wordt op het staatsexamen. Het is vervolgens aan de student of ze daadwerkelijk het staatsexamen gaan afnemen. Een interessant gegeven is dat er slechts een beperkt aantal studenten is die dit daadwerkelijk doet. Doorgaans is het mbo4 diploma voldoende voor toelating tot de hbo-opleiding naar keuze, waardoor ze toch afzien van het staatsexamen. We stimuleren het wel, maar de zelfregie is aan de student. De Beroepshavo sluit ook zonder havo-certificaten naadloos aan op het hbo.
Tot slot Ferdy, waar staat de Beroepshavo over 5 jaar als het aan jou ligt?
We willen de kwaliteit bestendigen en oog houden voor het individu. We verstevigen de samenwerking met het hbo waarbij we middels onderwijsprojecten nog dichter bij elkaar komen. Het unieke concept ‘Beroepshavo’ ontwikkelt zich stilaan tot een ‘merk’. Ik zou het heel mooi vinden als de Beroepshavo een eigen Beroepshavo-kwalificatiedossier ontwikkelt: als breed niveau-4 opleiding met een ontwikkelingsgerichte opleidingsstroming dat de student niet enkel optimaal voorbereidt op het hbo, maar als zelfbewuste wendbare professional óók voor de arbeidsmarkt. Met dit unieke uitgangspunt op zak is de Beroepshavo klaar voor verdere groei als concept. Mogelijk lukt dit door de Beroepshavo aan te bieden op meerdere locaties (ROC van Amsterdam-Flevoland beslaat 12 grote MBO Colleges tussen Hoofddorp-Almere-Lelystad-Hilversum). We vinden het wel belangrijk dat we de kwaliteit van nieuwe locaties als organisatie goed borgen zodat studenten en ouders weten waar ze op mogen rekenen!
Ferdy, dank je wel voor dit inkijkje en jouw inspirerende visie. Voor leerlingen die nieuwsgierig zijn geworden, bezoek de Beroepshavo vooral op de open dag! (zie de post op LinkedIn voor opmerkingen en discussies).